Maatwerkmogelijkheden op de middelbare school

Content

1 "Standaard" ondersteuningsmogelijkheden en maatwerk
2 Welke vormen van extra ondersteuning zijn mogelijk in Nederland?
3 Op welke vormen van extra ondersteuning kun je minimaal rekenen bij een bepaalde school?
4 Goed voorbeeld uit Rotterdam hoe schoolondersteuningsprofielen ontsloten kunnen worden

Scholen (schoolbesturen) kiezen zelf welke vormen van extra ondersteuning zij "standaard" bieden (de basisondersteuning, bijvoorbeeld begeleiding bij dyslexie). Als een leerling meer nodig heeft, is er wel vergaand maatwerk mogelijk. Voor ouders is het nuttig om te weten welke vormen van onderwijsmaatwerk wettelijk mogelijk zijn en in Nederland worden toegepast op middelbare scholen.

"Standaard" ondersteuningsmogelijkheden en maatwerk

Wat op de ene school mogelijk is, is niet zonder meer ook op de andere school mogelijk. Binnen de regio moet wel een dekkend aanbod zijn van passend onderwijs, verantwoordelijk daarvoor is het samenwerkingsverband. Elke regio heeft een samenwerkingsverband voortgezet onderwijs, waarin schoolbesturen samenwerken om de Wet Passend Onderwijs uit te voeren. Hoe ze dat doen, mag elk samenwerkingsverband zelf kiezen.

Wat onder extra ondersteuning valt en wat onder de basisondersteuning verschilt per samenwerkingsverband (swv). Dit staat beschreven in het ondersteuningsplan van het swv en in de schoolondersteuningsprofielen van de scholen die bij het swv zijn aangesloten.

Als ouders kun je navragen welke school welke vormen van ondersteuning biedt en daar je keuze op baseren. Maar als een kind het nodig heeft, is er ook maatwerk mogelijk dat niet beschreven staan in de documenten van de school. Dan kunnen er dus vormen van extra ondersteuning gecreëerd worden die niet in het standaardmenu zitten. Het valt onder de zorgplicht van scholen om per leerling die dat nodig heeft, te onderzoeken welk maatwerk ze kunnen bieden.

Welke vormen van extra ondersteuning zijn mogelijk in Nederland?

Voor ouders is het nuttig om te weten welke vormen van onderwijsmaatwerk wettelijk mogelijk zijn. Alle onderstaande vormen van maatwerk komen voor in het reguliere voortgezet onderwijs in Nederland, worden bekostigd door de overheid en zijn toegestaan door de onderwijsinspectie (volgens onze informatie; het kan zijn dat speciale toestemming van leerplichtambtenaar en/of inspecteur nodig is, maar zie ook Onderwijsinspecteur roept leraren en schooldirecteuren op om grenzen te verkennen).

Let op: de meeste hieronder genoemde aanpassingen zijn alleen mogelijk in uitzonderlijke gevallen, als deze ondersteuning noodzakelijk is voor deze leerling om onderwijs op eigen niveau te kunnen volgen, en alleen als het geen onevenredige belasting voor de school is.

Kleine aanpassingen zoals beschreven bij Tips bij autisme en Asperger op de middelbare school
Oorkappen ("koptelefoons") die omgevingsgeluid dempen, voor momenten waarop concentratie nodig is
Faalangstreductietraining, sociale vaardighedentraining, training planningsvaardigheden
Extra tijd bij repetities en andere aanpassingen toetsen/examens (bijvoorbeeld mondeling 1 op 1 met docent)
Pauzes en tussenuren op een speciale rustige plek mogen doorbrengen
Als het allemaal teveel wordt, in overleg lessen mogen missen en op een rustige plek mogen zitten
Buddy (klasgenoot, eventueel roulerend) die helpt met praktische zaken zoals naar het goede lokaal gaan en/of noteren van het huiswerk
Geen samenwerkingsopdrachten hoeven te doen
Psycho-educatieprogramma "Wat werkt" van Auris uit Houten (wordt in de regio Utrecht toegepast bij leerlingen met autisme van het Utrechts Stedelijk Gymnasium en het Amadeus Lyceum in Vleuten)
Huiswerkbegeleiding gericht op plannen en organiseren (zonder kosten voor de ouders)
Docenten besteden meer aandacht aan het duidelijk in Magister zetten wat er voor school gedaan moet worden
Docenten letten op dat de leerling voldoende eet
Minder lesuren, kan ook op reguliere school (school dient aanvraag in bij inspectie volgens de Variawet)

Niet hoeven volgen van bepaalde niet-leervakken zoals gymnastiek/bewegingsonderwijs of beeldende vorming
Niet hoeven volgen van bepaalde talen in geval van dyslexie, ontheffing voor tweede vreemde taal op vwo (kan ook als leerling "uitgesproken bèta" is)
Minder uren hoeven volgen van bepaalde vakken, inclusief leervakken, om kortere schooldagen te hebben
Niet alle dagen naar school hoeven, of slechts halve dagen naar school hoeven

Webchair: via een videoverbinding thuis meedoen in de klas (zie filmpje), net zoals KlasseContact of een No Isolation robotje dat biedt voor zieke leerlingen
Trajectbegeleiding: deskundige begeleiding beschikbaar in vast lokaal, op elk moment dat het voor die leerling nodig is (wordt in de regio Utrecht toegepast bij diverse middelbare scholen in Nieuwegein en Woerden)
Schaduwcoaching: Iemand die op school de leerling als een schaduw volgt en spiegelt wat er gebeurt, inspeelt op wat er nodig is, bijvoorbeeld omdat allerlei momenten in de klas leiden tot ander gedrag dan leren, ook soms boosheid, agressie. De schaduwcoach kijkt goed mee hoe een kind functioneert en kan dan o.a. advies geven over hoe verder op korte termijn maar ook in de toekomst.
Onderwijsassistent om een leerling (part-time of full-time) één-op-één te begeleiden in een aparte ruimte.
Symbioseregeling: leerlingen van het speciaal onderwijs kunnen een deel van het onderwijs op een reguliere school volgen (met een speciaal verzoek aan de onderwijsinspectie kan het ook tussen twee reguliere scholen)
Tijdelijke detachering door reguliere school naar OPDC (Orthopedagogisch Didactisch Centrum verbonden aan samenwerkingsverband van scholen, voor maximaal 2 jaar). In Utrecht is er een OPDC genaamd Utrechtse School, zie OPDC Utrecht: i-klas met havo/vwo.
Onderwijsprogramma gedeeltelijk of geheel uitbesteden aan particuliere instelling (zie informatie van het Ministerie van OCW en informatie van Ouderkracht voor 't kind), zoals:

IVIO@School, afstandsonderwijs voor bepaalde vakken of voor alle vakken, op school of thuis
Feniks Talent in Utrecht, helpt getalenteerde dropouts een leven te creëren waarin ze goed tot hun recht komen en goed in hun vel komen te zitten
BOCS in Nieuwegein, intensieve begeleiding om stap voor stap weer naar school te kunnen
particuliere scholen, soms wordt een deel van de kosten daarvan vergoed door een bekostigde school waar de leerling ingeschreven staat (zie Kan particulier onderwijs vergoed worden als er geen ander passend onderwijs is?)

Experiment regelluwe scholen: een aantal excellente scholen in Nederland mogen van bijna alle regels afwijken
... en nog veel meer (schoolbesturen kunnen hun vrijheid van onderwijs benutten om creatieve oplossingen toe te staan)

Dit betekent niet dat al deze vormen van ondersteuning mogelijk zijn op elke school of voor elke leerling, alleen dat het onderzocht zou kunnen worden of het ook op deze school voor deze leerling geboden kan worden.

Ook het vermelden waard:

Maatwerk dat aan elke leerling kan worden geboden, zoals uitgebreid beschreven door de VO-raad:

Meer of minder uren voor een vak dan het standaard lesrooster (minder alleen als de leerling aan minder uren voldoende heeft om het vak te halen).
Examen doen op verschillende niveaus: een leerling kan voor 1 of meer vakken op een hoger niveau eindexamen doen. Iemand die op de havo zit, kan bijvoorbeeld voor het vak Engels op vwo-niveau eindexamen doen en krijgt daarvoor een aantekening op zijn havo-diploma. Als voor het vwo-examen een onvoldoende wordt gehaald mag alsnog op havo-niveau examen gedaan worden en telt dat niet als herkansing. [Opmerking: het maatwerkdiploma is niet doorgegaan, maar het blijft mogelijk om voor een vak op een hoger niveau examen te doen, zie ook de proef met Recht op maatwerk.]
Spreiding van het eindexamen over twee jaar, als je langdurig ziek of afwezig bent geweest. Met de school spreek je dan af hoe de examenvakken over de twee jaar worden verdeeld.

Ondersteuning thuis: zie onze Tips voor ouders per leerjaar van groep 7 t/m het eindexamen.

Op welke vormen van extra ondersteuning kun je minimaal rekenen bij een bepaalde school?

De extra ondersteuning in het "standaardmenu" van een school moet zijn beschreven in het zogenaamde schoolondersteuningsprofiel. Vaak wordt dat profiel gepubliceerd op de website van de school of van het samenwerkingsverband. Als je het voor de school van jouw keuze niet kunt vinden op hun website, zoek dan eens op scholenopdekaart.nl. Vind de school en kijk bij Onderwijsbeleid / Schoolondersteuningsprofiel. Je kunt de school er ook naar vragen natuurlijk.

Het valt nog niet altijd mee om uit zo'n schoolondersteuningsprofiel te herleiden wat jouw kind daar nu praktisch aan kan hebben, en niet elk kind op die school heeft recht op alle beschreven vormen van extra ondersteuning, maar het is een goed startpunt voor een gesprek hierover.

Als je kind meer ondersteuning nodig heeft dan beschreven staat in het schoolondersteuningsprofiel, en de school geeft aan dat ze dat niet zelf kunnen bieden, dan is er ook nog de mogelijkheid dat de school aanklopt bij zijn samenwerkingsverband voor wat ze noemen een "arrangement". Dat betekent dat ze een aanvraag kunnen doen voor extra financiering van een speciale vorm van ondersteuning. De school is ook verplicht te onderzoeken of dat kan (zie Jurisprudentie over toelating en zorgplicht bij passend onderwijs). Pas als dat ook niet kan, moet de school in overleg met de ouders op zoek naar een andere school die wel die ondersteuning kan bieden.

Waar de grens ligt wat een school zelf kan bieden en waarvoor aangeklopt moet worden bij het samenwerkingsverband, verschilt per samenwerkingsverband (dus per regio). Sommige samenwerkingsverbanden verdelen het hele budget voor passend onderwijs onder de aangesloten scholen, en laten de scholen zelf kiezen hoe ze het besteden. Bij andere samenwerkingsverbanden moet voor elke leerling die extra ondersteuning nodig heeft een aanvraag gedaan worden voor financiering. En alle tussenvormen zijn mogelijk. Een link naar een onderzoek naar dit soort verschillen tussen samenwerkingsverbanden vind je bij het bericht 30 juni 2015 - Sander Dekker: in 2020 elke thuiszitter binnen 3 maanden passend onderwijs (trefwoord Sardes).

Goed voorbeeld uit Rotterdam hoe schoolondersteuningsprofielen ontsloten kunnen worden

Koers VO, het samenwerkingsverband van middelbare scholen in Rotterdam, heeft de schoolondersteuningsprofielen van de scholen in hun regio verwerkt in een gebruiksvriendelijke website Koers VO Schoolprofielen waarop je verschillende kenmerken van scholen kan kiezen waarna je een lijstje en een kaart krijgt van de scholen die daaraan voldoen. Zo kun je bijvoorbeeld kiezen uit verschillende vormen van ondersteuning van gedrag (met tussen haakjes het aantal scholen dat dat heeft):