Scholen die moeten besluiten over de toelating baseren zich op het eigen beleid rond aanmelding en toelating. Scholen zijn niet vrij om zelf alle regels rondom het aanmeldingsbeleid te bepalen. Ongeacht de reden voor de invoering van het toelatingsbeleid, zijn er regels en beginselen waaraan moet worden voldaan wil het beleid bij de rechter standhouden.
Die beginselen en regels zijn:
• Gelijkheidsbeginsel;
• Non-discriminatiebeginsel;
• Wet Medezeggenschap Scholen;
• Publicatie.
Hieronder wordt nader op deze beginselen en regels ingegaan.
Gelijkheidsbeginsel en Non-discriminatiebeginsel
De belangrijkste grenzen voor aannamebeleid zijn het gelijkheidsbeginsel en het nondiscriminatiebeginsel.
Het gelijkheidsbeginsel bepaalt dat gelijke gevallen hetzelfde moeten worden behandeld.
Het non-discriminatiebeginsel bepaalt dat er niet mag worden gediscrimineerd op bijvoorbeeld geslacht of nationaliteit.
Voor openbaar onderwijs geldt dat het algemeen toegankelijk is, wat wil zeggen dat scholen niet mogen selecteren op bijvoorbeeld geloof of nationaliteit. Een openbare school mag wel een maximum aantal leerlingen vaststellen, mits er in de buurt voldoende andere openbare scholen zijn.
Een bijzondere school op religieuze of levensbeschouwelijke grondslag mag wel op geloof selecteren, maar die ruimte is beperkt: het toelatingsbeleid moet consequent worden uitgevoerd en duidelijk worden gecommuniceerd. Dat blijkt uit de jurisprudentie van de Commissie Rechten van de mens (voorheen Commissie Gelijke Behandeling)
Voor schoolbesturen die gebruik maken van een centrale aanmelding, is alleen een verdeling op objectief vast te stellen gronden toegestaan, zoals onderwijsachterstand. Hierbij wordt in de regel gebruikgemaakt van de gewichtenregeling die is opgesteld door het ministerie van Onderwijs.
Akkoord Medezeggenschap
Een schoolbestuur mag in de loop der tijd zijn beleid wijzigen of aanscherpen, maar dat moet dan weloverwogen en openlijk zijn, en in overleg met de medezeggenschapsraad, op grond van de Wet Medezeggenschap Scholen (WMS).
De medezeggenschapsraad heeft adviesrecht met betrekking tot vaststelling of wijziging van het beleid met betrekking tot de toelating en verwijdering van leerlingen (artikel 11 onder J WMS). Als het nieuwe beleid van toepassing is meer scholen binnen een groep, is de Gemeenschappelijke Medezeggenschapsraad het aangewezen orgaan.
Publicatie
Het beleid en de daarbij behorende spelregels van een school dienen kenbaar te worden gemaakt aan de potentiële ouders, bijvoorbeeld via publicatie in de schoolgids en op de website (code goed bestuur van PO Raad en VO Raad). Bij het aanmelden van een kind kan de school de regels ook aan de ouders/verzorgers meegeven.
Te veel aanmeldingen
Als er meer aanmeldingen zijn dan het beschikbaar aantal plaatsen op school dan kan een school toelatingsbeleid voeren, de meest voorkomende criteria waarop toelating wordt gebaseerd zijn en die ook zijn geaccepteerd in de jurisprudentie zijn:
• Onderschrijven grondslag van de school
• Broertjes en zusjes hebben voorrang, soms aangevuld met kinderen van personeel van de school
• Leerlingen uit de wijk/voedingsgebied hebben voorrang
Als blijkt dat er meer aanmeldingen zijn dan plekken binnen het toelatingsbeleid dan is het gebruikelijk dat er een loting wordt uitgevoerd binnen de groep van leerlingen die voldaan aan de criteria, bijvoorbeeld binnen de groep buurtkinderen. Dergelijke lotingen worden in de praktijk zowel geautomatiseerd als met de hand, eventueel met een notaris erbij gedaan.