Update maart 2021: cijfers van schooljaar 2019/2020 toegevoegd. Update december 2020: Publicatie documentaire "My Journey for Education" door ex-thuiszitter
Update november 2020: Prinses Laurentien publiceert rapport over thuiszitters: Buiten de lijntjes Update november 2020: Minister stuurt derde onderwijs- en zorgbrief aan de Kamer met erkenning van 15.000 thuiszitters en voorgenomen maatregelen voor het terugdringen van thuiszitters Update oktober 2020: Oudervereniging Balans publiceert rapport Thuiszitters Tellen
 |
| Thuiszitters in Nederland (klik op getal om naar de bron van dat getal te gaan) | 2019 / 2020 | 2018 / 2019 | 2017 / 2018 | 2016 / 2017 | 2015 / 2016 | 2014 / 2015 |
| 1. Vrijstelling 5a omdat de jongere op lichamelijke of psychische gronden niet geschikt is om tot een school te worden toegelaten (art. 5 onder a Leerplichtwet, waaronder veel hoogbegaafden en kinderen met autisme) | 6.361 | 6.022 | 5.576 | 5.736 | 5.537 | 5.077 |
| 2. Niet ingeschreven op een school en geen vrijstelling leerplicht ("absoluut verzuim") | 5.570 | 4.958 | 4.515 | 4.565 | 5.101 | 5.956 |
| 3. Ingeschreven op school maar is zonder toestemming al minimaal 4 weken niet of in deeltijd aanwezig (de categorie waar de scholen verantwoordelijk voor zijn, "langdurig relatief verzuim") | 3.385* | 3.917 | 4.174 | 4.116 | 4.287 | 4.016 |
| 4 Verborgen thuiszitters (zie Verschillende definities van thuiszitters) | ? | ? | ? | ? | ? | ? |
| TOTAAL thuiszitters (kinderen zonder onderwijs) | >15.316 | >14.897 | >14.265 | >14.417 | >14.925 | >15.049 |
| Totaal aantal schoolgaande kinderen (bron: CBS, aantallen BO, SBO, SO, VO en VSO) | 2,45 miljoen | 2,48 miljoen | 2,50 miljoen | 2,52 miljoen | 2,54 miljoen | 2,55 miljoen |
| Aantal thuiszitters per 1.000 schoolgaande kinderen | 6,2 per 1.000 | 6,0 per 1.000 | 5,7 per 1.000 | 5,7 per 1.000 | 5,9 per 1.000 | 5,9 per 1.000 |
* In werkelijkheid meer, tijdens de Corona-lockdown in het voorjaar van 2020 was er geen meldplicht voor relatief verzuim
Bronnen aantallen thuiszitters Nederland vanaf 2014
- Kamerbrief leerplicht en aanpak cijfers thuiszitters, februari 2016
- Cijferbijlage leerplichttelling schooljaar 2015/2016, december 2016
- Kamerbrief over cijfers schoolverzuim en vrijstellingen funderend onderwijs, februari 2018
- Kamerbrief Stand van zaken thuiszitters, februari 2019
- Kamerbrief Thuiszitters in het funderend onderwijs, januari 2020
- Bijlage bij Brief van de regering Verzuimcijfers schooljaar 2019/2020, februari 2021
In de jaren 2009-2014 werden de aantallen niet elk jaar op dezelfde manier berekend of bekendgemaakt, maar met wat speurwerk zijn de aantallen goed vergelijkbaar met de jaren van passend onderwijs.
| Thuiszitters in Nederland (klik op getal om naar de bron van dat getal te gaan) | 2013 / 2014 |
2012 / 2013 | 2011 / 2012 | 2010 / 2011 | 2009 / 2010 |
| 1. Vrijstelling 5a omdat de jongere op lichamelijke of psychische gronden niet geschikt is om tot een school te worden toegelaten (art. 5 onder a Leerplichtwet, waaronder veel hoogbegaafden en kinderen met autisme) | 4.444 | 3.840 | 3.317 | 3.107 | 2.964 |
| 2. Niet ingeschreven op een school en geen vrijstelling leerplicht ("absoluut verzuim") | 6.714 (nieuwe telwijze) | 8.974 (oude telwijze) of 6.762 (nieuwe telwijze) | 6.430 | 8.098 | 6.878 |
| 3. Ingeschreven op school maar is zonder toestemming al minimaal 4 weken niet of in deeltijd aanwezig (de categorie waar de scholen verantwoordelijk voor zijn, "langdurig relatief verzuim") | 3.966 (1.101 + 2.865) | 3.789 | 4.143 | 5.436 (2.296 + 3.140) | 5.182 (2.269 + 2.913) |
3.1 aan begin van schooljaar |
1.101 | (1.088) | 1.533 | 2.296 | 2.269 |
3.2 toename in loop van schooljaar |
2.865 | (2.702) | 2.610 | 3.140 | 2.913 |
| 4 Verborgen thuiszitters (zie Verschillende definities van thuiszitters) | ? | ? | ? | ? | ? |
| TOTAAL thuiszitters (kinderen zonder onderwijs) | >15.124 nieuwe telwijze | >16.603 oude telwijze, >14.391 nieuwe telwijze |
>13.890 oude telwijze | >16.641 | >15.024 |
| Totaal aantal schoolgaande kinderen (bron: CBS, aantallen BO, SBO, SO, VO en VSO) | 2,56 miljoen | 2,57 miljoen | 2,58 miljoen | 2,59 miljoen | 2,59 miljoen |
| Aantal thuiszitters per 1.000 schoolgaande kinderen | 5,9 per 1.000 | 5,6 per 1.000 nieuwe telwijze | 5,4 per 1.000 | 6,4 per 1.000 | 5,8 per 1.000 |
Bronnen aantallen thuiszitters Nederland 2009-2014
- Definities en cijfers schoolverzuim schooljaar 2009/2010, maart 2011
- Antwoorden Kamervragen toename thuisonderwijs door kledingvoorschriften scholen, maart 2011
- Beantwoording Kamervragen over cijfers thuiszitters, mei 2012
- Kamerbrief over de voortgang aanpak schoolverzuim, maart 2013
- Onderzoek vrijstellingen van Ingrado en ITS, november 2013
- Kamerbrief over aanpak schoolverzuim, maart 2014
- Leerlingverzuim in beeld, september 2014
- Leerplichtbrief 2015, maart 2015
Verviervoudiging vrijstellingen leerplicht op lichamelijke en psychische gronden sinds 2002
Er is vooral groei in het aantal vrijstellingen volgens artikel 5 onder a van de Leerplichtwet. Uit het staafdiagram van de totale aantallen thuiszitters hierboven blijkt duidelijk dat het onderste (rode) deel de meest nadrukkelijke groei laat zien. Dat is de categorie van vrijstellingen 5a, niet geschikt om tot een school te worden toegelaten vanwege lichamelijke of psychische beperkingen. Het is onwaarschijnlijk dat Nederland zo'n sterke groei kent van daadwerkelijke lichamelijke en psychische gebreken, het lijkt er meer op dat het onderwijsstelsel steeds vaker geen maatwerk wenst te bieden voor dergelijke leerlingen...
Voor een uitgebreide toelichting op de enorme stijging van vrijstellingen artikel 5 onder a Leerplichtwet, en waarom deze kinderen ook als thuiszitters moeten worden beschouwd, zie Thuiszitters: vrijstellingen 5a sinds 2002.
Hoeveel thuiszitters heeft mijn gemeente?
Voor de gemeente Utrecht: zie Thuiszitters gemeente Utrecht: aantallen vanaf 2012.
Wil je voor een andere gemeente weten hoeveel thuiszitters er werkelijk zijn? Volg dan de hier vermelde stappen om zelf te berekenen hoeveel thuiszitters een bepaalde gemeente heeft.
2013: De Kinderombudsman maakt zich zorgen
In 2011 constateerde de Nationale Ombudsman in het onderzoek Hoera! Ik ga weer naar school dat het zeer onwenselijk is dat kinderen niet naar school gaan. Toch komt het in te veel gevallen voor dat kinderen geen plek op een school kunnen krijgen.
Onder de circa 15.000 bekende thuiszitters in Nederland zitten volgens het rapport "Van leerplicht naar leerrecht" van de Kinderombudsman (2013) veel kinderen die wel leerbaar zijn maar onvoldoende maatwerk krijgen. Daaronder zitten veel kinderen met hoge intelligentie en/of autisme.
Als een kind niet 5 volle dagen per week naar school kan gaan krijgt het vaak vrijstelling volgens artikel 5 onder a van de Leerplichtwet, omdat anders de ouders strafbaar zouden zijn. Dit wetsartikel is voor kinderen die niet tot leren in staat zijn, maar velen van hen zijn wel degelijk tot leren in staat als hen de juiste onderwijsvorm wordt aangeboden! Het aantal kinderen dat zo'n vrijstelling krijgt groeit schrikbarend (zie de rode categorie in de onderstaande grafieken).
In september 2015 publiceerde de Kinderombudsman de resultaten van een onderzoek naar Passend Onderwijs, 1 jaar na de invoering. Zie Kinderombudsman: zonder aanpassingen gaat Passend Onderwijs nooit lukken.
Joke Sperling geeft in het artikel De Kinderombudsman en het recht op onderwijs (2013) goed aan hoe de huidige Leerplichtwet een obstakel is voor het recht op onderwijs, dat hiërarchisch boven de vrijheid van onderwijs van de scholen staat. Ze geeft ook aan hoe drie wijzigingen in die wet dat obstakel weg kunnen nemen. Gelukkig is er nu een Wetsvoorstel Leerrecht, zie Onze argumenten voor het Wetsvoorstel Invoering Leerrecht.
Miep-Ziek-contracten
Enkele tientallen van de thuiszitters hebben de afgelopen jaren in het geheim toch een mogelijkheid gekregen om onderwijsgeld te besteden aan iets anders dan school, bijvoorbeeld aan afstandsonderwijs thuis: de zogenaamde Miep-Ziek-contracten. Hier wordt ook aan gerefereerd in het artikel De Kinderombudsman en het recht op onderwijs. Lees de achtergronden in Katinka Slump's verhaal Miep Uniek, en Penny Holloway's verslag van de hoorzitting over het openbaar maken. Tegelijk met de Zembla-uitzending over thuiszitters werd het rapport Van Miep Ziek naar Miep op Maat gepubliceerd, waarin gegevens over de Miep-Ziek-contracten zijn verwerkt.
In 2018 zijn de Miep Ziek contracten openbaar gemaakt.
Gevolgen voor kind en gezin
Voor een idee wat de consequenties zijn voor een individuele thuiszitter, zie het Metro-artikel Week van autisme: "Aantal psychische problemen en echtscheidingen groeit dramatisch" (2014). Het grote aantal jongeren 15-27 jaar met afstand tot de arbeidsmarkt (75.000 in 2014, bron: CBS) is mogelijk ook een gevolg van het grote aantal thuiszitters in de leerplichtige leeftijd (waarvan slechts een deel officieel geregistreerd wordt).
De moeder uit het artikel van de foto heeft zelf een onderwijsvoorziening "2Play" op niveau 3.3 van onze preventiepiramide opgericht. Lees hoe het Penny later verging in Passend onderwijs voor Alex lukte niet in NL, waarom in USA wel? (2016)
De reden dat veel ouders instemmen met vrijstelling van de leerplicht, terwijl hun kind wel leerbaar is, is omdat ze anders door de rechtbank veroordeeld kunnen worden voor het verzuimen van de leerplicht, terwijl de oorzaak van het probleem is dat er geen passende school te vinden is!
Op 30 juni 2014 werd een ronde tafel gesprek met thuiszittende kinderen gevoerd waarbij Kamerlid Loes Ypma aanwezig was. Het filmpje dat voor deze bijeenkomst werd gemaakt waarin thuiszitters zelf zeggen wat ze ervan vinden, vind je hiernaast.
Voor een rapport van de Stichting Niet Naar School over voorbeelden van thuiszitters en gewenste wetswijzigingen om de problematiek te verminderen, zie Thuiszitters - de praktijk (november 2014).
In januari 2015 maakte Rebecca, die al lange tijd thuiszit, een filmpje waarin ze zich “uitspreekt” over het thuiszitten. Ze hoopt dat ze zo een “stem” mag zijn voor zoveel kinderen die thuiszitten en/of op hulp zitten te wachten.
Naar aanleiding van dit filmpje verscheen in De Telegraaf in maart 2015 het artikel "Noodkreet van Rebecca", waarvan je bovenaan deze pagina een afbeelding kunt zien, en het vervolgartikel Betere samenwerking onderwijs en jeugdhulp nodig.
Zij is niet de enige, in 2013 bijvoorbeeld verscheen in het Haarlems Dagblad het artikel Raymond zit al jaren thuis zonder school.
Wat kunnen ouders doen?
Ga niet in de strijd of verdediging maar zoek samen een oplossing, daarmee bereik je vaak meer voor je kind. Aan de andere kant kan het ook geen kwaad om zelf de regeltjes goed te kennen. Janine Scherpenberg verwoordde het treffend in haar blog Ouders erger je niet (spel van bureaucratie): "Het is een spel. Hoe naar ook. Doel in het oog houden, regeltjes kennen en een strategie bepalen. Ouders vinden zo meer kracht omdat procedures overal centraal lijken te staan."
Ons advies: begrijp de regels, lees Hoe moeten scholen Passend Onderwijs bieden? en ook Gemeente (mede)verantwoordelijk voor zorg/begeleiding op school bij autisme, start bij school en bereid gesprekken goed voor met hulp van de Voorbereidingstips bij belangrijke gesprekken met school of samenwerkingsverband.
Lees ook de paragraaf Tips voor als je kind thuiszitter is geworden, waarbij ook beschreven staat hoe je met een vrijstelling 11g toch recht op onderwijs kunt behouden terwijl je ook niet vervolgd wordt voor het niet naleven van de Leerplichtwet.
Sluit je aan bij lotgenoten, bijvoorbeeld bij een organisatie die de ouder- en kindbelangen vertegenwoordigt in zowel onderwijs als jeugdhulp, zoals Balans.
Updates
Update februari 2020: Aantallen geregistreerde thuiszitters van 2018/2019 toegevoegd
Update januari 2020: Nieuw plaatje: thuiszitters-ijsberg verduidelijkt Verschillende definities van thuiszitters
Update januari 2020: Nieuwe pagina Rol inspectie bij niet-passend onderwijs
Update januari 2020: Nieuwsbericht Boze Ouders dienen collectieve klacht in bij onderwijsinspectie
Update november 2019: Nieuwsbericht Onderzoek thuiszitters: zie gedrag/verzuim als signaal voor maatwerk, niet vso of lager niveau
Update september 2019: Nieuwe pagina Schooltrauma
Update september 2019: Nieuwe pagina Thuisonderwijs
Update september 2019: Nieuwe pagina Gesprekstool voor Sprintoverleg om maatwerk op school te organiseren
Update maart 2019: Nieuwe pagina Thuiszitters: vrijstellingen 5a sinds 2002
Update februari 2019: Nieuwe pagina G4 Thuiszittersaanpak, cijfers Utrecht
Update februari 2019: Nieuwe pagina Thuiszitterspact: ambitie dat in 2020 geen enkel kind langer dan 3 maanden thuis
Update februari 2019: Aantallen geregistreerde thuiszitters van 2017/2018 toegevoegd
Update maart 2018: Dag van de Leerplicht 2018 - hernoemen in Dag van het Leerrecht voor thuiszitters? Samenvatting recent nieuws
Update maart 2018: Publicatie van de Miep Ziek contracten.
Update maart 2018: In het NPO Radio 1 programma Kwesties was een uitzending met een uitgebreide discussie over thuiszitters in Almere.
Update februari 2018: Aantallen geregistreerde thuiszitters van 2016/2017 toegevoegd.
Update december 2017: Haal thuiszitters juist binnen! Denk net als Pippi Langkous: ‘Ik heb het nog nooit gedaan, dus ik denk dat ik het wel kan'
Update oktober 2017: Marc Dullaert als aanjager thuiszitterspact - overzicht nieuwsberichten vanaf juni 2016
Update februari 2017: 4 grote steden maken afspraken over terugdringen thuiszitters
Update december 2016: Cijfers thuiszitters 2015/2016 toegevoegd (zie elders op deze pagina).
Update oktober 2016: 'Duizenden kinderen onnodig thuis door onwil scholen'
Update september 2016: Zo kan het ook in NL: ex-thuiszitter met intensieve begeleiding weer naar school
Update juni 2016: paragraaf over verdriedubbeling vrijstellingen 5a toegevoegd
Update mei 2016: Passend onderwijs voor Alex lukte niet in NL, waarom in USA wel?
Update februari 2016: Cijfers thuiszitters 2014/2015 toegevoegd
Update januari 2016: Blog van de moeder van Rebecca: Passend Onderwijs, het past (nog) niet...
Update november 2015: Motie aangenomen over leerrecht in plaats van leerplicht
Update oktober 2015: Terugblik op thuiszittersmanifestatie en thuiszitterssymposium
Update september 2015: Kinderombudsman: zonder aanpassingen gaat Passend Onderwijs nooit lukken, en ook: Radio 1 uitzending waarin thuiszitters zelf vertellen hoe dat is.
Update augustus 2015: Radio 1 serie "Thuiszitters" uitgezonden.
Update april 2015: Zembla toont tekortkomingen passend onderwijs en publicatie rapport Van Miep ziek naar Miep op maat.