Update februari 2019: Aantallen geregistreerde thuiszitters van 2017/2018 toegevoegd
Op deze pagina geven we een overzicht van aantallen thuiszitters, op basis van cijfers aangeleverd door het Ministerie van Onderwijs. Het diagram is gebaseerd op de cijfers uit de tabel verderop in deze pagina. De bronnen van de cijfers staan erbij vermeld.
Verschillende definities van thuiszitters
Het aantal thuiszitters waar onderwijsorganisaties over spreken, is vaak vele malen lager dan het werkelijke aantal thuiszittende kinderen zonder onderwijs. Voor een uitleg zie onze pagina Verschillende definities van thuiszitters. Samenwerkingsverbanden, schoolbesturen en gemeenten tellen meestal namelijk alleen thuiszitters waarvoor de scholen verantwoordelijk zijn (categorie 3 in onderstaande tabel, blauw in het staafdiagram). Sinds 2016 telt het ministerie ook de niet ingeschreven niet vrijgestelde kinderen als thuiszitters (categorie 1, groen), en bij andere organisaties wordt die definitie geleidelijk aan overgenomen.
Soms wordt bij de thuiszitters die ingeschreven staan bij een school, alleen het aantal aan het begin van het schooljaar genoemd (donkerblauw in het staafdiagram), terwijl bij jaarcijfers ook de toename in de loop van het schooljaar (lichtblauw) mee hoort te tellen (zoals in de Kamerbrief van maart 2014 al gedaan is: totaal aantal thuiszitters is 3.789 in categorie 3).
Ook zijn er kinderen die wel thuiszitten, maar niet als thuiszitter geteld worden, omdat de school oordeelt dat hun verzuim geoorloofd (toegestaan) is, terwijl het eigenlijk gaat om onvoldoende maatwerk om het onderwijs voor deze leerling passend te maken. Laten we hen verborgen thuiszitters noemen.
 Al deze kinderen kun je ook onderwijszoekers noemen, omdat ze wel onderwijs willen, maar (tot nu toe) geen geschikte onderwijsvorm kunnen krijgen. Er zijn ook leerlingen die naar school gaan maar waar het eigenlijk niet past. Ook hen kun je onderwijszoekers noemen. In de rest van dit artikel hebben we het echter alleen over de door de overheid geregistreerde thuiszitters.
Tabel met aantallen thuiszitters per categorie
Hieronder staat een tabel waarin alle ons bekende overheidscijfers zijn verzameld voor de verschillende categorieën van leerplichtige kinderen die geen onderwijs hebben. De aantallen zijn verwerkt in het staafdiagram hiernaast (klik op het diagram voor een grote versie).
Er is vooral groei in het aantal vrijstellingen onder artikel 5 sub a van de Leerplichtwet. Uit het staafdiagram hiernaast blijkt duidelijk dat het onderste (rode) deel de meest nadrukkelijke groei laat zien. Dat is de categorie van vrijstellingen 5a, niet tot leren in staat vanwege lichamelijke of psychische beperkingen. Het is onwaarschijnlijk dat Nederland zo'n sterke groei kent van daadwerkelijke lichamelijke en psychische gebreken, het lijkt er meer op dat het onderwijsstelsel steeds vaker geen maatwerk wenst te bieden voor dergelijke leerlingen...
| Thuiszitters in Nederland (klik op getal om naar de bron van dat getal te gaan) |
2017 / 2018 |
2016 / 2017 |
2015 / 2016 |
2014 / 2015
start Passend Onderwijs
|
2013 / 2014
|
2012 / 2013 |
2011 / 2012 |
2010 / 2011 |
2009 / 2010 |
| 1. Niet ingeschreven op school en geen vrijstelling leerplicht ("absoluut verzuim") |
4.515 |
4.565 |
5.101 |
5.956 |
6.714 (nieuwe telwijze) |
8.974 (zelfde telwijze als 2011/2012) of 6.762 (nieuwe telwijze) |
6.430 |
8.098 |
6.878 |
| 2. Vrijstelling leerplicht omdat de jongere op lichamelijke of psychische gronden niet geschikt is om tot een school te worden toegelaten (art. 5 onder a Leerplichtwet, waaronder veel hoogbegaafden en kinderen met autisme) |
5.576 |
5.736 |
5.537 |
5.077 |
4.444 |
3.840 |
3.317 |
3.107 |
2.964 |
| 3. Ingeschreven op school maar bezoekt (ongeoorloofd) al minimaal 4 weken niet of in deeltijd, en leerplichtambtenaar weet ervan (de categorie waar de scholen verantwoordelijk voor zijn, "langdurig relatief verzuim") |
4.174 |
4.116 |
4.287 |
4.016 |
3.966 (1.101 + 2.865) |
3.789 |
4.143 |
5.436 (2.296 + 3.140) |
5.182 (2.269 + 2.913) |
3.1 aan begin van schooljaar
|
|
|
|
|
1.101 |
(1.088) |
1.533 |
2.296 |
2.269 |
3.2 toename in loop van schooljaar
|
|
|
|
|
2.865 |
(2.702) |
2.610 |
3.140 |
2.913 |
| 4.1 Verborgen thuiszitters die ingeschreven staan op school maar al minimaal 4 weken de school niet of in deeltijd bezoeken, en leerplichtambtenaar weet er NIET van omdat school het verzuim als "geoorloofd" beschouwt |
? |
? |
? |
? |
? |
? |
? |
? |
? |
| 4.2 Verborgen thuiszitters die voor onbepaalde tijd geschorst zijn, waarvan de ouders illegaal zijn, of die vrijstelling van geregeld schoolbezoek hebben onder artikel 11 Leerplichtwet omdat het onderwijs onvoldoende passend voor hen is |
? |
? |
? |
? |
? |
? |
? |
? |
? |
| TOTAAL thuiszitters (kinderen zonder onderwijs) |
>14.265 |
>14.417 |
>14.925 |
>15.049 |
>15.124 nieuwe telwijze |
>16.603 oude telwijze, >14.391 nieuwe telwijze |
>13.890 oude telwijze |
>16.641 |
>15.024 |
Bronnen aantallen thuiszitters Nederland
- Definities en cijfers schoolverzuim schooljaar 2009/2010, maart 2011
- Antwoorden Kamervragen toename thuisonderwijs door kledingvoorschriften scholen, maart 2011
- Beantwoording Kamervragen over cijfers thuiszitters, mei 2012
- Kamerbrief over de voortgang aanpak schoolverzuim, maart 2013
- Onderzoek vrijstellingen van Ingrado en ITS, november 2013
- Kamerbrief over aanpak schoolverzuim, maart 2014
- Leerlingverzuim in beeld, september 2014
- Leerplichtbrief 2015, maart 2015
- Kamerbrief leerplicht en aanpak cijfers thuiszitters, februari 2016
- Cijferbijlage leerplichttelling schooljaar 2015/2016, december 2016
- Kamerbrief over cijfers schoolverzuim en vrijstellingen funderend onderwijs, februari 2018
- Kamerbrief Stand van zaken thuiszitters, februari 2019
Verviervoudiging vrijstellingen leerplicht op lichamelijke en psychische gronden sinds 2002
Voor een uitgebreide toelichting op de enorme stijging van vrijstellingen artikel 5 onder a Leerplichtwet, en waarom deze kinderen ook als thuiszitters moeten worden beschouwd, zie Thuiszitters: vrijstellingen 5a sinds 2002.
Hoeveel thuiszitters heeft mijn gemeente?
2013: De Kinderombudsman maakt zich zorgen In 2011 constateerde de Nationale Ombudsman in het onderzoek Hoera! Ik ga weer naar school dat het zeer onwenselijk is dat kinderen niet naar school gaan. Toch komt het in te veel gevallen voor dat kinderen geen plek op een school kunnen krijgen. Als een kind niet 5 volle dagen per week naar school kan gaan krijgt het vaak vrijstelling volgens artikel 5 onder a van de Leerplichtwet, omdat anders de ouders strafbaar zouden zijn. Dit wetsartikel is voor kinderen die niet tot leren in staat zijn, maar velen van hen zijn wel degelijk tot leren in staat als hen de juiste onderwijsvorm wordt aangeboden! Het aantal kinderen dat zo'n vrijstelling krijgt groeit schrikbarend (zie de rode categorie in de onderstaande grafieken).
In het Plan van aanpak ontvlechting speciaal en voortgezet speciaal onderwijs (feb. 2015) staat bij de kwaliteitsafspraken: "Geen kind zit langer dan 3 maanden thuis zonder een passend onderwijsaanbod of een maatwerkafspraak met de leerplichtambtenaar, tenzij het is vrijgesteld van de leerplicht." Er zijn geen kwaliteitsafspraken voor kinderen met een vrijstelling.
Joke Sperling geeft in het artikel De Kinderombudsman en het recht op onderwijs (2013) goed aan hoe de huidige Leerplichtwet een obstakel is voor het recht op onderwijs, dat hiërarchisch boven de vrijheid van onderwijs van de scholen staat. Ze geeft ook aan hoe drie wijzigingen in die wet dat obstakel weg kunnen nemen.
Percentage thuiszitters met autisme
De werkgroep Vanuit autisme bekeken, van het ministerie van VWS, schrijft in de memo Elk kind een leerplek, dat naar schatting een derde tot de helft van deze kinderen autisme heeft. Dat zijn dus tussen de 5.500 en de 8.500 kinderen met autisme die geen enkele vorm van onderwijs krijgen. Deze memo is aangeboden aan de Tweede Kamer, zie onze pagina Archief landelijke politiek 2014. Miep-Ziek-contracten
Enkele tientallen van hen hebben de afgelopen jaren in het geheim toch een mogelijkheid gekregen om onderwijsgeld te besteden aan iets anders dan school, bijvoorbeeld aan afstandsonderwijs thuis: de zogenaamde Miep-Ziek-contracten. Hier wordt ook aan gerefereerd in het artikel De Kinderombudsman en het recht op onderwijs.
Sinds de invoering van Passend Onderwijs lijkt er iets te veranderen: langzaam ontstaat in de Tweede Kamer de wens om meer maatwerk mogelijk te maken voor thuiszitters, zie Landelijke politiek.
Gevolgen voor kind en gezin
Op 30 juni 2014 werd een ronde tafel gesprek met thuiszittende kinderen gevoerd waarbij Kamerlid Loes Ypma aanwezig was. Voor een verslag, en de moties die Loes Ypma indiende in de Tweede Kamer naar aanleiding van dit gesprek, zie onze pagina Archief landelijke politiek 2014. Het filmpje dat voor deze bijeenkomst werd gemaakt waarin thuiszitters zelf zeggen wat ze ervan vinden, vind je hiernaast.
In januari 2015 maakte Rebecca, die al lange tijd thuiszit, een filmpje waarin ze zich “uitspreekt” over het thuiszitten. Ze hoopt dat ze zo een “stem” mag zijn voor zoveel kinderen die thuiszitten en/of op hulp zitten te wachten.
Wat kunnen ouders doen?
Ga niet in de strijd of verdediging maar zoek samen een oplossing, daarmee bereik je vaak meer voor je kind. School en ouders zijn partners.
Aan de andere kant kan het ook geen kwaad om zelf de regeltjes goed te kennen. Janine Scherpenberg verwoordde het treffend in haar blog Ouders erger je niet (spel van bureaucratie): " Het is een spel. Hoe naar ook. Doel in het oog houden, regeltjes kennen en een strategie bepalen. Ouders vinden zo meer kracht omdat procedures overal centraal lijken te staan."
Sluit je aan bij lotgenoten, bijvoorbeeld bij een organisatie die de ouder- en kindbelangen vertegenwoordigt in zowel onderwijs als jeugdhulp, zoals Ouderkracht voor 't kind. Updates
Update februari 2018: Aantallen geregistreerde thuiszitters van 2016/2017 toegevoegd.
Update december 2016: Cijfers thuiszitters 2015/2016 toegevoegd (zie elders op deze pagina).
|
|
